Slikajući niz portreta kako bi ovekovečio u Španiji 17. veka najznačajnije hrišćanske svetice, Fransisko Surbaran ih je spustio sa neba na tle, prikazao ih je kao devojke koje su posmatrači mogli videti u crkvi, na ulici, nekom dvorskom okupljanju ili venčanju. Svetice su prikazane kao deo sveta koji se svakodnevno sreće, kao plebejke ili kao patricijke.

Španiju 17. veka zamišljamo kao zemlju u kojoj kiša neprestano pada, zemlju siromašnih, punu lutajućih monaha koji se samokažnjavaju, zemlju jezuita i inkvizicije, ljudi koji su uvek u crnom, zemlju čiji kraljevi i kraljice, prinčevi i princeze sklapaju incestuozne brakove i rađaju se sa facijalnim iskrivljenjima i psihički neuračunljivi.

Kada posmatramo špansko slikarstvo toga perioda, Surbaranove ili Muriljove slike, vidimo da su deca koja se igraju bosa, musava i siromašna. Svetlost koja pada na njih, ali i na predmete, na šoljice za kafu, limun, narandže, mesingane tanjire i korpe za voće, svedoči o lepoti i jednostavnosti života. I tada siromaštvo ne izgleda tako teško jer na slikama toga perioda samo se siromašni smeju.

Velaskezova naglašeno plava devojčica sa slike Las Meninas kao da gleda u aveti crnih devojčica iz Afrike koje baš u tom trenutku na brodovima roblja umiru u najstrašnijim mukama, da bi posle bile silovane, linčovane, spaljene, obešene, bičevane, izmorene najtežim radom na plantažama. Sve to kao da posmatra plava devojčica, obećana svome ujaku, sa kilogramima zlata i dragog kamenja na sebi, donetog iz Zemlje Zlata čiji pravi stanovnici u tom trenutku masovno umiru od malih boginja i drugih zaraznih bolesti koje su im njeni sunarodnici preneli.

Ali zato Muriljova deca grle jagnjad, ljušte dinje, valjaju se po stepeništu gladna, gledaju nas pravo u oči i svedoče da sve što je lepo Bog obasjava. Ima toliko svetlosti u Španiji na Muriljovim i Surbaranovim slikama. I mnogo boje, slojevite kao što su nabori haljina, delikatne i prozirne, kao što su čipkane maramice.

Surbaran svetice ne prikazuje u agoniji, one ne pate, ne vidimo ih pored mučitelja ili instrumenata kojima su bile mučene. Vidimo ih sa atributima za koje ih obično vezuje legenda. Priložena slika na početku prikazuje svetu Margaretu iz Antiohije sa pastirskim šeširom i torbom koja stoji nad zmajem, emanacijom Satane. Njena crvena i plava odeća istaknuta je odmerenim, samosvesnim, mudrim pogledom. Surbaranove svetice nisu u svetovnom kontekstu ili sa dvosmislenim izrazom lica (što je kod italijanskim umetnika znao da bude slučaj) već deluju kao da bi mogle izazvati emociju, simpatiju, divljenje kod posmatrača zahvaljujući svom fizičkom izgledu.

Mnoge od ovih slika nastale su između 1630. i 1635. godine. Zbog svoje popularnosti slikar je 1647. dobio porudžbinu da čak dvadeset i četiri pošalje u Peru i još petnaest u Buenos Aires. Kolonizacija i eksploatacija su višeslojne pojave ali nikako ne mogu biti do kraja obavljene bez obavljene kulturne kolonizacije, bez nametanja novog kulturnog obrasca. Umetnost je, stoga, zajedno sa konceptom lepote kao njenim često neodvojivim delom, učesnica u različitim oblicima života i istorijskih događaja. Da li je lepota ikada bila neutralna?

Surbaran je rođen 1598. godine. Svoj stvaralački vek proveo je u Sevilji i Madridu. Bio je Velaskezov savremenik. Na slikama su sveta Margareta iz Antiohije, sveta Izabela iz Portugala, sveta Kasilda, sveta Apolonija (detalj slike), sveta Elizabeta iz Mađarske, sveta Dorotea, sveta Matilda i sveta Ursula. Godine nastanka: oko 1630-1635.

Slike u sredini: Bartolomej Esteban Muriljo, Na prozoru, 1655; Diego Velaskez, Infanta Margarita, 1659; Bartolomej Esteban Muriljo, Dete koje prosi, 1645; Jose de Ribera, Dečak sa krivim stopalima, 1642.