Nedavno je na jednoj od aukcija kuće Kristi ponuđen ovaj predmet, poznatiji pod nazivom Riplijev svitak, renesansni alhemijski rukopis koji je bogato ilustrovan. Kroz vizuelno bajkovit i simboličan jezik slika pred nama se „odmotava“ uputstvo za dosezanje Kamena mudrosti.
Kamen mudrosti, cilj potrage svakog alhemičara, označava nalaženje i vladanje vatrom. Veliko Delo sastoji se u izradi i dosezanju Kamena Mudrosti koji je simbolički najčešće bio predstavljen u obliku Sunca.
Alhemijske knjige čine referencijalno jezgro oko kojeg se kreću svi poduhvati učenika i posvećenika u alhemijske procese. Čitanje treba da jača učenja i lutanja onoga koji se probija kroz tekstove kao budući upućeni u tajne lavirinta.
Alhemijski jezik je zagonetan, dvosmislen i hermetičan neupućenima. Šifrovani jezik u slikama obraća se samo posvećenima, a sastoji se iz zamki i obmana, ali i iz istina i očiglednosti.
Hermetički pisac krije istinu svog učenja i opise labaratorijskih procesa pomoću šifrovanog jezika čiji glavni elementi bivaju prikazani na simboličan način koji je često zagonetan, ali koji ipak dopušta mogućnost razumevanja.
Alhemijski rukopisi podstiču i čitalačku maštu i čitalačku stvaralačku moć. Svaka slika, svako slovo je deo metafizičke slagalice koju posmatrač i čitalac treba da razumeju i odgonetnu.
Učenje koje danas možemo samo da odgonetamo kroz nacrtane simbole (tajni jezik koji je, ipak, kodiran i nije proizvoljan) pripisuje se Džordžu Ripliju, ali sam svitak nije njegovo delo, nije ga on ilustrovao, već je to učinio mnogo godina posle njegove smrti umetnik po imenu Leonard Smetli (Leonard Smethley). Smetli je načinio i ilustrovao Riplijev svitak, delo koje vidimo pred sobom, na video snimku i slikama, 1624. godine. Džordž Ripli je umro 1490.
Neki od najznačajnijih pisaca alhemijske literature bili su Hermes Trismegist, Arnold od Vilneva, Artefius, Rodžer Bekon, Rajmon Lil, Nikola Valoa, Bernar Trevizan, Džordž Ripli, Bazil Valenten, Žan d’Espanja, Limožon de St. Didie, Fulkaneli.
O alhemijskim rukopisima i njihovom likovnom delu pisao je Žan-Mišel Varen u knjizi Alhemija. Iz nje prenosim deo koji može približiti ovaj svitak modernom čitaocu.
Zapadna hermetička književnost javlja se oko 12. i 13. veka (prevodi velikih arapskih dela), a alhemijski radovi obogaćeni ilustracijama – slikama, crtežima, gravirama – javljaju se tek u 16. veku.
U to vreme se stvara navika da se ilustruju radovi evropskih i ističnjačkih učitelja – Albera le Grana, Artefijusa, Rejmona Lila, odnosno Hermesa Trismegista.
Hermetička ikonografija kao da od tog vremena zavisi od koherentnog skupa estetičkih kriterijuma i smibličkih tajni, po svoj prilici stvorenih pod uticajem mudraca. Tako se, uporedo sa sređivanjem rukopisa, razvijala umetnička tradicija koja je živela po zakonima i obavezama tradicionalne nauke.
Ipak, valja primetiti da su ove obaveze – ilustracija je kontrapukt teksta – ostavljale umetniku priličnu slobodu stvaranja.
Bez obzira na hermetičke karakteristike na kojima se zasniva i koje utiču na sigurno prepoznavanje, delo dovoljno izražava temperament, ukus i estetske afinitete stvaraoca.
Kao što se u raspravama ogleda ličnost mudraca, tako i alhemijske ilustracije uvek svedoče o stilu, tonu, opštem viđenju i ličnom stvaralačkom činu.
Mada zavisi od želja naručioca i mada se trudi da prenese saznanje, umetnik, ipak slobodno, upotrebljava paletu i dleto, kao što to potvrđuju ostvarena dela.
U obilju alhemijskih rukopisa obogaćenih ilustracijama – bojenim crtežima ili slikama – dva dela se ističu po snazi mašte i umetničkoj sigurnosti svojih, nažalost, anonimnih stvaralaca: Splendor Solis i Zlatno runo.
Izvor citata: Žan-Mišel Varen, Alhemija, prevela Maja Vlahović, Arion, Beograd, 1988.
A . A . A 