Na samom kraju 2018. godine predala sam autorski tekst magazinu Plezir. Tekst se ticao rubrike Pisci preporučuju u okviru koje je trebalo nabrojati knjige i pisce koje volim i koje preporučujem drugima da ih pročitaju. Tako jednostavan zadatak ja sam pretvorila u tekst koji sledi a koji se – kako je i tradicija sa ovim rođendanskim tekstovima – tiče mojih  načela stvaranja, rada, razumevanja sebe i umetnosti. Fotografije koje slede načinio je Aleksa Mitrinić, saradnik časopisa, dok je bio kod mene. Ovo su moje knjige i one su integralni deo teksta.

*

Svoje pisanje o omiljenim knjigama organizovaću po principu metafore. Za primer uzmimo odnos planeta i satelita. Neka moja imaginacija bude Sunce oko koga planete kruže. Moje čitalačko biće je heliocentrični sistem. Knjige su planete, ali knjige su i sateliti koji se pridružuju planetama i kruže oko njih i sa njima. Knjige-planete svojom gravitacionom silom privlače druga kosmička tela, koja uglavnom moraju biti manja jer da nije tako sistem privlačenja bio bi obrnut (ili bi došlo do sudara, a znamo šta kosmički sudari znače). Treba imati na umu da su ta druga kosmička tela manja, ali ne u doslovnom smislu, po književno-istorijskom značaju ili po obimu, već su neophodna analogija datom čitalačkom iskustvu pa su stoga sateliti jer dolaze posle glavnog dela u nizu asocijacija. Oni nisu čitalačko polazište već naknadna čitalačka potreba.

U nastavku sledi spisak čiji redosled nije kvalitativne prirode niti ima vertikalan vizuelni raspored (što je likovna predstava spiska). Horizontala je u ovom slučaju ogledalo moje police ispred koje sam stala da bih napravila ovaj spisak. Posmatrala sam ju nekoliko sekundi i delovala mi je kao niz kuća na kanalu u Amsterdamu. Sve odabrane knjige odražavaju ono što je princip kosmosa: ekvilibrijum. Neophodnu ravnotežu koja sprečava sudare, iskakanja iz date putanje u kosmičku prazninu, gravitaociono usisavanje manjeg kosmičkog tela od strane većeg.

 

PLANETA: Smrt u Veneciji – Tomas Man

SATELITI: Rođenje tragedije – Fridrih Niče; Fedar – Platon; Jedan imaginarni katalog izložbe koja je posvećena prikazu Svetog Sebastijana u renesansnom slikarstvu; Seksualne persone – Kamil Palja

 

PLANETA: Soneti – Vilijam Šekspir

SATELITI: Soneti – Mikelanđelo; Monografija posvećena ranim Karavađovim delima; Gozba – Platon; Ka lepoti. Erotološko čitanje Sapfine poezije – Jelena Pilipović;

 

PLANETA: Leto – Alber Kami

SATELIT: Hiperion – Fridrih Helderlin

 

PLANETA: U traganju za minulim vremenom – Marsel Prust

SATELITI: Paintings in Proust – Eric Karpeles; Moneov ciklus katedrala u određeno doba dana; Francuske tapiserije na kojima su Dama i Jednorog; Izuzetno je nezahvalno izdvajati satelite ove knjige. Knjiga samu sebe najbolje objašnjava. Neki će, pak, smatrati da je bar esej O stilu Marsela Prusta Lea Špicera neophodan, ili predavanje (Svanova stogodišnjica, dostupno na YT) i eseji Adrijane Marčetić (predgovor Prustovoj knjizi Pisma majci i predgovor novom izdanju knjige Jedna Svanova ljubav). Na čitaocu je.

 

PLANETA: Širom otvorenih očiju – Margerit Jursenar

SATELIT: Biografija Margerit Jursenar – Mišel Goslar

 

PLANETA: Jučerašnji svet – Štefan Cvajg

SATELIT: Lavirint sveta – Margerit Jursenar

 

PLANETA: Veče kod Kler – Gajto Gazdanov

SATELIT: Monografija posvećena fotografijama noćnog Pariza – Gyula Brassai

 

PLANETA: Kurziv je moj – Nina Berberova

SATELIT: Memoari i razgovori – Igor Stravinski i Robert Kraft

 

PLANETA: Tonio Kreger – Tomas Man

SATELITI: Grafičke novele o Kortu Maltezeu Huga Prata; Renesansni portreti i autoportreti mladih muškaraca

 

PLANETA: O naivnoj i sentimentalnoj poeziji – Fridrih Šiler

SATELIT: Gete i Tolstoj – Tomas Man

 

PLANETA: Novembar – Gistav Flober

SATELITI: Šopenova nokturna; Monografija posvećena slikarstvu Džona Etkinsona Grimšoa (John Atkinson Grimshaw)

 

PLANETA: Cveće zla – Šarl Bodler

SATELITI: Monografija posvećena scenama nasilja u Delakroaovom slikarstvu (Eugene Delacroix); Monografija posvećena fotografijama Pariza – Ežen Atget (Eugène Atget); Imaginarni katalog nekog muzeja posvećen bočicama parfema iz 18. i 19. veka; Predgovor Mite Jovanovića srpskom izdanju zbirke Cveće zla iz 1937;

 

PLANETA: Kako misliti Evropu – Edgar Morin

SATELIT: Knjiga fotografija Evropljani – Anri Kartije-Breson (Henri Cartier-Bresson – Les Européens)

 

PLANETA: Romantizam za početnike – Dankan Hit i Džudit Boreham

SATELITI: Agonija romantizma – Mario Prac; Koreni romantizma – Isaija Berlin; Romantizam, revolucija, marksizam – Marija Janjion; Likovi romantizma – priredio Fransoa Fire; Sve knjige o romantizmu Ričarda Holmsa; Monografije posvećene slikarstvu Kaspara Davida Fridriha; Fragmenti Fridriha Šlegela; Himne noći, Hajnrih iz Ofterdingena – Novalis; Pesme nevinosti i iskustva – Vilijam Blejk; Bajke Hansa Kristijana Andersena; Evgenije Onjegin, Pikova dama, Bronzani konjanik – Puškin; Junak našeg doba, Demon – Mihail Ljermontov; Ozimandijas – Šeli; Šest oda Džona Kitsa iz 1819; Ciklus pesama o Lusi Vilijama Vordsvorta; Hofmanove bajke; Šubertov i Milerov ciklus pesama Zimsko putovanje;

 

PLANETA: Menonove tužaljke za Diotimom – Fridrih Helderlin

SATELIT: Soneti Orfeju – Rajner Marija Rilke

 

PLANETA: Arhipelag – Fridrih Helderlin

SATELITI: Knjiga fotografija Licht über Hellas – Herbert List; Film Olimpija Leni Rifenštal; Katalog minhenske Gliptoteke; Antologija grčke poezije XX veka – priredila Ksenija Maricki Gađanski

 

PLANETA: Samooblikovanje u renesansi – Stiven Grinblat

SATELIT: Svi portreti kraljice Elizabete I slikara Nikolasa Hiliara (Nicholas Hilliard); Roy Strong – The Elizabethan Image

 

PLANETA: Putovanje po Italiji – Gete

SATELITI: Kanaletovo slikarstvo, Piranezijeve grafike, Piranezijev crni mozak (esej) – Margerit Jursenar; Kartuzijanski manastir u Parmi – Stendal; Bajronov Čajld Harold (refleksija kod groba Sesilije Metele); Kolekcija antikviteta britanskog ambasadora u Napulju, Vilijama Hamiltona, koje je ilustrovao francuski umetnik Pjer d’Ankarvil (Taschen izdanje The Complete Collection of Antiquities); Pisma o estetskom vaspitanju – Fridrih Šiler; Italy and the Grand Tour – Jeremy Black;

 

PLANETA: Mletački trgovac – Vilijam Šekspir

SATELIT: Monografija o slikarstvu Vitorea Karpača

 

PLANETA: Bura – Vilijam Šekspir

SATELITI: Renesansne i barokne slike kabineta kurioziteta, Patric Mauries – Cabinets of Curiosities; Temat časopisa Gradac o caru Rudolfu II; Film Prosperove knjige Pitera Grianveja (Peter Greenaway); Kuća za lutke Petronele Ortman

 

PLANETA: Borhesove priče

SATELITI: Rečnik simbola – Alen Gerbran i Žan Ševalije; Temat časopisa Delo o lavirintima; The Hermetic Museum: Alchemy and Mysticism – Alexander Roob; Larusova enciklopedija u tri toma; Bilo šta iz istorijskih izvora o Fridrihu II Hoenštaufenu i njegovoj oktagonalnoj kuli na jugu Italije (Castel del Monte); Bilo šta iz istorijskih izvora o parku Bomarzo koji je pripadap Pjeru Frančesku Orsiniju a koju su za njega projektovali Prio Ligorio (dizajn vrta) i Simone Moskino (skulpture).

 

Pomenula sam da su me knjige na mojoj polici podsetile na jedan grad – Amsterdam – i da mi izgledaju kao njegove kuće na kanalu. Gradovi su beskrajni, kao i lavirinti, kao i rečenice. Tako je i sa ovim spiskom. Međutim, konačnost je ponekad neophodna, i vrlo produktivna, a na nju sam i od strane urednice, a i čitalačke pažnje, primorana, tako da ćemo se, za sada, ograničiti na ovaj izbor. Izvinjavam se i Istoriji lepote, i Oralndu, i poljskoj poeziji, i Bokaču, i Kazanovi (tim povodom i Štefanu Cvajgu), i Ani Frank, i Agati Kristi, i Žilu Vernu, i svim Rusima…