Jugoslavija je bila izdavački i prevodilački gigant. Izdanja koja su se u periodu obe države, i kraljevine i socijalističke federacije, štampala cirkulišu i danas, zbog svog jedinstvenog kvaliteta, tiraža, naslova, prevoda, dizajna, u svakom slučaju dobre i kvalitetne uređivačke politike, ali i kuture knjige koju je omogućila količina novca uslovljena društvenom organizacijom, kao i veličinom tržišta.
Edicije koje slede nisu konačan broj važnih i vrednih pomena, to su samo neke od najpoznatijih i najvažnijih koje je za ovu priliku, na moju molbu, sastavio Siniša Lekić, arheolog i poznavalac antikvarne knjjige. Neke od edicija sam dodala i ja, prethodno imajući u vidu izdanja koja sama posedujem. Sve moguće propuste, nedostatke i greške u nastavku teksta treba pripisati meni.
Edicije su izdanja unutar određene izdavačke kuće koja su tematski objedinjena, ona čine jednu tematsku ili idejnu celinu, imaju istog urednika, nekada i više različitih, kao i prepoznatljiv dizajn, opremu i vizuelni identitet. Osim urednika, jedan od glavnih činilaca vrednosti i prepoznatljivosti neke edicije su i grafički dizajneri koji bi ediciju vizuelno oblikovali. U tome je velika vrednost i specifičnost knjiga čiji spisak sledi.
U zagradi su date izdavačke kuće unutar kojih su edicije objavljivane, mnoge od njih su predratne dok ih je većina oformljena posle Drugog svetskog rata. Nabrojana su izdanja iz svih republika, iako preovlađuju izdavačke kuće iz Srbije, Hrvatske i Bosne. Spisak urednika ovih edicija bi bio poduži a mi ćemo pomenuti samo neke: Jovan Hristić, Ivan V. Lalić, Zoran Mišić, Vasko Popa, Petar Džadžić, Ivo Andrić, Miloš Đurić, Dušan Matić, Skender Kulenović, Miodrag Pavlović, Dimitrije Tasić, Vito Marković, Milan Komnenić, Borislav Radović, Dušanka Perović, Tanja Kragujević, Žika Bogdanović, Dragoš Kalajić, Slobodan Mašić, Zoran Živković, Jara Ribnikar, Raško Dimitrijević, i mnogi drugi.
Pošto ću o nekim edicijama pisati u pojedinačnoj objavi, tu će se naći detaljniji podaci od ovih, detaljna imena urednika, dizajnera, prevodilaca, kao i fotografije samih izdanja. Za sada, samo spisak. I jedan simboličan logo na kraju.
- Kolo (Srpska književna zadruga)
- Kadok (Klasična dela omladinske književnosti) (Prosveta)
- Plava ptica (Geca Kon, Jugoistok, Prosveta)
- Zlatna knjiga (Geca Kon, Zlatna knjiga)
- Karijatide (Geca Kon, Prosveta)
- Orfej (Novo pokolenje, Nolit)
- Metamorfoze (Nolit)
- Književnost i civilizacija (Nolit)
- Svetski klasici (Prosveta)
- Svetski pisci (Novo pokolenje)
- Zodijak (Vuk Karadžić)
- Zenit (Jugoslavija)
- Reč i misao (Rad)
- Pečat (Rad)
- Filozofska biblioteka (Kultura, BIGZ)
- Kentaur (Jugoslavija, Prosveta)
- Znak sagite (Razni izdavači)
- Veliki romani (Prosveta)
- Albatros (Razni izdavači)
- Erotikon (Prosveta)
- Vrhovi (BIGZ)
- Kristali (Književne novine)
- Istok-Zapad (Književne novine)
- Polaris (Zoran Živković)
- Sazvežđa (Nolit)
- Eseji i studije (Kultura)
- Korist i razonoda (Matica srpska)
- Tajni pretinac (Sveučilišna naklada Liber)
- Babilonska biblioteka (Grafički zavod Hrvatske)
- Književna misao (SKZ)
- Veliki majstori umetnosti (Nolit)
- Svetovi (Svetovi)
- XX vek (Duga, BIGZ, Prosveta)
- Šeherezada (Jugoslavija)
- Nepoznata blaga (Otokar Keršovani)
- Popularna knjiga (Nolit)
- Savremeni strani pisci (Prosveta)
- Biblioteka Nolit – proza (Nolit)
- Biblioteka Nolit – poezija (Nolit)
- Biblioteka Nolit – drama (Nolit)
- Spektar (Narodna knjiga)
- Lastavica (Veselin Masleša)
- Plejada (Geca Kon, Omladina)
- ITD (Znanje)
- Selecta (Narodna knjiga)
- Ljiljan (NIŠRO Oslobođenje)
- Džepna knjiga (BIGZ)
- Orbis (Kosmos)
- Psihološka biblioteka (Nolit)
- Raspust (Nolit)
- Mikrokozma (Vuk Karadžić)
- Horizonti (Grafos)
- Brazde (Prosveta)
- Svjetski pesnici (Svjetlost Sarajevo)
- Feniks (Svjetlost Sarajevo)
- Mala biblioteka (Bagdala)
- Nezavisna izdanja (Slobodan Mašić)
- Alpha Lyrae (Narodna knjiga)
- Vremena i ljudi (Prosveta)
Slika: Logo izdavačkog preduzeća Jugoslavija, u čijem je centru kentaur, poseduje simboliku koja je nedvosmislena: i prva i druga Jugoslavija bile su u znaku strelca (1. decembar; 29. novembar, njen osnivač, kralj Aleksandar Karađorđević rođen je, isto tako, u tom znaku). Kentaur je kompozitno biće a najpoznatiji od svih kentaura, Hiron, bio je idealista, plemenit i prosvećen, učitelj najvećih grčkih junaka. Ideal prosvećivanja i modernizacije zemlje snažno je obeležio jugoslovensku ideju. Ali i mnogobrojni paradoksi i tragičnost.
A . A . A 