Pojedina umetnička dela svojom temom i njenom stilističkom obradom, psihološkom karakterizacijom junaka, upotrebom boja ili tonova asociraju atmosferu koja doprinosi različitim raspoloženjima recipijenta. Ta raspoloženja, kao i asocijacije na koje određeno delo navodi, nisu ista kod svakog primaoca estetskog sadržaja. Ona su uslovljena njegovim životnim i obrazovnim iskustvom, kao i senzibilitetom koji je uvek jedinstven. Ima onoliko verzija umetničkog dela koliko ima i onih koji ga posmatraju, čitaju, slušaju.
Jedno delo može se formalno i sadržinski tumačiti, analizirati i doživljavati u poređenju sa drugim delom, a da se na taj način njegov integritet samostalnog i neponovljivog entiteta ne naruši. U kontekstu jednog, može se analizirati i doživljavati drugo umetničko delo. Zajedno posmatrana dela se dopunjuju, stvarajući tako nov i, na neki način, sinestezijski doživljaj u svesti posmatrača. Neophodna je međusobna nadgradnja umetničkih dela. Filozofski, estetički i književno-teorijski pristup pri određenju dela nameće se kao očekivan, ali njemu pomoć i koristan instrument analize može biti drugo i umetničko delo koje je po svojim karakteristikama uporedivo sa predmetom tumačenja.
Muzičke kompozicije slušaoce navode na razmišljanja u slikama, bilo da su one predmetne ili apstraktne. Muzičke kompozicije, takođe, svojim sadržajem dopunjuju ili evociraju pasuse, boje i oblike iz drugih oblasti stvaralaštva kao što su slikarstvo, književnost i film. Muzičko umetničko delo može u svest prizvati slike pejzaža, jedna muzička kompozicija može evocirati dela čija je tema, odnosno prisutan motiv, pejzaž.
Naredni tekstovi biće posvećeni trojici umetnika koji su bili inspirisani novembrom, njegovim bojama, raspoloženjima koje podstiče. Umetnici vremenske prilike i godišnja doba doživljavaju lično. Frederik Šopen, Gistav Flober i Džon Etkinson Grimšo, svaki na svoj način, stvorili su dela velike poetske snage. Jesenja raspoloženja prisutna su u njihovoj umetnosti, isto koliko i u njihovoj ličnosti. Nju upoznajemo putem njihovih dela, ali i uz pomoć vanknjiževnih tekstova: pisama i dnevnika.
Šopenova nokturna (ukupno ih je 21, komponovana su između 1827. i 1846. godine) mogu se porediti i istovremeno recipirati sa lirski intoniranom novelom Novembar, ranim delom Gistava Flobera, napisanim 1842, koje je objavljeno posle piščeve smrti (posle 1880). Čitajući Flobera, ukoliko smo prethodno bili upoznati sa delom engleskog slikara Džona Etkinsona Grimšoa, bićemo podstaknuti da slike koje nudi tekst vizuelizujemo uz pomoć Grimšoovih slika. Dok čitamo, one će nam se pojavljivati u svesti kao rezultat asocijativnog toka.
Sve pomenute asocijacije su lične. Kao takve one nisu za druge ljubitelje umetnosti obavezujuće. Ovi tekstovi nude mogućnost za tumačenje, doživljaj i razumevanje, oni su pokušaj otvaranja oka, novog i drugačijeg, stvaranja nove perspektive, moguće fokusne tačke kojom bi se izmičući značenjski horizont umetničkog dela približio.
Ono što nije cilj ovakvom, uporednom, pristupu jeste da na osnovu formalnih osobenosti jednog umetničkog dela ocenjuje, tumači i pristupa drugom. Ono što je stil u književnosti, prepoznatljiv rukopis, odlika i veština, talenat i umeće raspoređivanja reči, rečenica i pasusa, kojima se na taj način gradi fikcionalni svet, nije isto što i stil u jednoj muzičkoj kompoziciji. Ono što je ton u slikarstvu, nije isto što i ton u muzičkoj kompoziciji ili lirskoj pesmi. Nametanje formalnih pravila jednog oblika stvaralaštva drugom, prosuđivanje i analiza jednog dela na osnovu formalnih kriterijuma drugog, nije ideja ovakvog pristupa umetnosti.
Malo je verovatno da su se Šopen i Flober poznavali. Još dok je kompozitor bio živ, pisac je otpočeo korespodenciju sa Žorž Sand, Šopenovom dugogodišnjom saputnicom. Shodno tome, verovatno je pisac bio upoznat sa delom kompozitora. Međutim, ništa više od toga ne možemo tvrditi. Još jedan umetnik koga ovom prilikom treba pomenuti je i Delakroa. Ovaj slikar ostavio nam je nedovršeni portret pijaniste, kao i zajedničku sliku para. Prijateljstva između umetnika, Šopena, Delakroaa i Sandove, kao i Sandove i Flobera, za nas su značajna jer na osnovu njihove prepiske mi možemo bolje da razumemo prirodu njihovog odnosa, međusobne uticaje, ideje i razmišljanja o umetnosti.
Frederik Šopen, koji je najviše stvarao i živeo u Parizu, rođen je 22. februara 1810. godine u jednom selu nedaleko od Varšave, od oca Francuza i majke Poljakinje. Na preostalim likovnim delima koja ga prikazuju vidimo ga samog ili u društvu Žorž Sand. Njih je oko 1838. godine naslikao zajednički prijatelj, Ežen Delakroa. U vreme nastajanja tih slika i skica neki od narednih nokturna, priloženih u izvođenju Vladimira Aškenazija, već su postojali i izvođeni su na tadašnjim pariskim soareima. Gore priloženi Šopenov portret visio je iznad table u kabinetu za muzičko u mojoj osnovnoj školi. Tu, mislim, leže začeci rada na ovom tekstu.
Između 1830. i 1832. godine, Šopen je komponovao tri nokturna, među kojima je poznati Nokturno br. 1 u b-molu.
Naredno delo priloženo delo, Nokturno br. 20 u c-molu, Šopen je napisao 1830. godine ali je ono objavljeno tek dvadeset i šest godina posle njegove smrti. Posvetio ju je sestri. Iz posvete saznajemo da je nastala kao vežba pred početak rada na novom delu. Kompozicija je poznata i pod nazivom Reminiscencija. Ukoliko znamo za ovaj podatak opet ćemo se vratiti Floberu i njegovom delu koje već u prvoj rečenici sadrži reč uspomene.
I naredne kompozicije za temu novembra i uspomena mogu biti ilustrativne. Prva je nastala 1841. godine i nosi naziv Nokturno br. 13 u c-molu.
Druga nosi naziv Nokturno br. 6 u g-molu i nastala je između 1830. i 1833. godine.
Napomena: Ovaj tekst je deo esejističkog triptiha posvećenog mesecu novembru.
Novembar: Nokturna – Frederik Šopen
Novembar: Melanholija i uspomene – Gistav Flober
Novembar: Magla nad lišćem – Džon Etkinson Grimšo
A . A . A 